Auteursrecht in simpel Nederlands uitgelegd

Er is veel te vinden op het net over auteursrecht. Maar niet alles is even begrijpelijk opgeschreven of leest makkelijk weg. Laat ik eens een poging doen om hét wel behapbaar te maken. Liever kijken dan lezen? Op mijn YouTube kanaal vind je meer over auteursrecht in video-vorm.

Wanneer heb of krijg je auteursrecht?
Laten we beginnen met iets waar veel misverstand over ontstaat. “Auteursrecht? Dat krijg je toch als je je bij Buma aanmeldt?” Nee, you silly ?.

Er is helemaal niets qua aanmelden of registreren nodig om auteursrecht op een song te krijgen. Auteursrecht krijg je namelijk automatisch wanneer je een ‘werk’ maakt op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst. Dus, gooi ik een pak melk tegen de muur en vind ik dat ‘kunst’. BAM! Is het auteursrecht voor mij als maker automatisch ontstaan.

Het werk moet wél ‘origineel’ zijn. Origineel wil niet meer zeggen dan dat het niet (gedeeltelijk) overgenomen mag zijn. Echter, volstrekte nieuwheid is niet vereist. Het werk mag best lijken op een ander werk, zolang dat maar toevallig is.

Hoe lang heb ik auteursrecht?
70 jaar ná overlijden van de rechthebbende(n). Het werk komt daarna in het publieke domein zoals dat zo mooi heet. Daar wordt mee bedoeld dat iedereen het werk vrij mag gebruiken.

Maar mag je dan wel iets ‘coveren’?
Zeker. Dat is overigens een verhaal ansich, en heb ik in deze post kraakhelder -al zeg ik het zelf- uitgelegd.

Auteursrecht heb je niet op iets wat in je hoofd zit
Dat zou wat zijn. Daft Punk releast een nieuwe single en jij zegt direct: “JA FUCK! DAT REFREIN HAD IK AL GEMAAKT IN MIJN HOOFD! Dus het is van mij ?” Dat kan niet. Dus er moet wel enige vorm zijn. Zo’n ‘werk’ moet op de een of andere manier voor anderen zintuiglijk waarneembaar zijn; dus te zien of te horen. Een gedicht bijvoorbeeld moet je kunnen lezen, een liedje kunnen beluisteren, een film kunnen bekijken. Dit betekent dat bijvoorbeeld een liedje in een projectfile van Logic of Pro Tools al ‘zintuigelijk waarneembaar is’ en dat er auteursrecht op rust. Eigenlijk is alles dan al in kannen en kruiken.

JA MAAR MENSEN JATTEN DUS IK MOET MIJN MUZIEK BESCHERMEN!!!!!@
Rustig aan. Dit argument wordt werkelijk in iedere lezing of sessie naar mijn hoofd geslingerd. Angst! Angst voor plagiaat. Waarom kan je beter chillen dan stressen als het om auteursrecht gaat?

Ten eerste… een werk hoeft niet volstrekt nieuw te zijn. Iedere artiest jat. Jij ook. Je luistert naar je favoriete artiesten en je ‘kopieert’ ideeën of zelfs riffjes die je zelf wat gaat ’tweaken’. Een reden waarom er zoveel toffe muziek is, is dat men geïnspireerd is en raakt door elkaar. Je bent misschien godsbenauwd dat je nog ‘onbekend én briljant’ bent, en dat iemand stiekem jouw briljantie ‘jat’ om er zelf onfatsoenlijk rijk van te worden. No stress.

Want ten tweede… áls iemand jat, dan kan je aantonen dat jij al eerder dan degene die nu stinkend rijk aan het worden is met jouw song de maker was. Je laat bijvoorbeeld demo’s of repetitieopnames horen waarvan men kan inzien dat deze files eerder zijn gecreëerd dan die van de ‘evil villain’. Echterrrrr zal een rechter altijd kijken naar ’toevalligheid’. Is hier moedwillig gejat? Met andere woorden: kon degene die plagiaat pleegt toegang hebben tot jouw briljantie? Of! Is het toevallig dat jullie allebei een nagenoeg zelfde melodie of tekst hebben bedacht?

“Ja, maar ik kan toch tracks die ik heb gemaakt op een CD branden en naar mezelf toesturen met gezegelde envelop!” hoor ik wel eens. Ja doen, maar het levert je nauwelijks argumenten op in een mogelijke rechtszaak. Het enige wat je dan kan aantonen is dat je op die datum bepaalde tracks naar jezelf hebt gestuurd. Nou, tof! Zou zo maar kunnen dat je de betreffende tracks stiekem hebt gestolen tijdens iemands luistersessie terwijl diegene net naar het toilet ging… dus het is juridisch verre van waterdicht.

Kortom. Loosen up. Maak je muziek en deel het. Helemaal in een social media wereldje waar onrechtmatigheden steeds makkelijker naar de oppervlakte komen, zou ik mijn kostbare energie als liedjesmaker vooral stoppen in maken, en minder in ‘beschermen’.

Maar zo’n copyright teken (©) beschermt, toch?
Nee. Het is puur waarschuwend, maar het heeft geen juridische grondslag. Het teken opzichzelfstaand kan nooit auteursrecht claimen. 
Zonder verdere informatie mag namelijk niemand het werk zomaar verspreiden. Want…

Wat zijn mijn rechten als ‘de maker van een song’?
Jij als maker hebt het recht op:

  • verveelvoudiging, d.w.z. het overnemen (kopiëren) van een werk en,
  • openbaarmaking, d.w.z. het ter beschikking komen voor publiek (denk bijvoorbeeld aan radio, TV, optredens) van je werk

Dus jij en alleen jij mag voor het bovenstaande toestemming geven. Niemand mag zomaar jouw werk gaan ‘kopiëren’ of ‘uitzenden’. Dat voelt fijn he? Tegelijkertijd ook gek. Want… als mijn muziek wordt gedraaid op de radio, geef ik daar als maker helemaal geen toestemming voor… ? hmmm… And that’s where Buma/Stemra comes in.

Buma/Stemra! Heb ik wel eens van gehoord. Maar wat doen ze nou precies, en waarom staat die “/“ daar tussen?
Buma en Stemra doen allebei iets anders. Het zijn twee afzonderlijke organisaties die “toevallig” onder één dak zitten. Net zoals treinstation Ede/Wageningen. Dat is namelijk ook niet één stad… maar twee afzonderlijke plaatsen.

Als je bij Buma/Stemra inschrijft (hier lees je waarom je níét bij Stemra wilt inschrijven), geef je eigenlijk aan: jongens, jullie zorgen voor redelijke vergoedingen wanneer mijn muziek wordt gekopieerd (verkocht) of uitgezonden. En Buma/Stemra zegt dan: daar zorgen wij voor! Maar hoe werkt dit precies in de praktijk?

Buma!
Halen ? op bij bedrijven of instanties die je muziek openbaar maken.
Dat betekent dat Buma ? vraagt en ophaalt bij:

  • Horeca en winkels
  • (Publieke) omroepen, film- en seriemakers
  • Clubs, podia en festivals
  • Commerciële websites, -blogs en streamingdiensten

Want op al deze plekken wordt muziek openbaar gemaakt aan een publiek en verdient de openbaarmaker geld door de muziek. Een kroeg bijvoorbeeld, wordt een stuk minder gezellig als daar geen muziek op staat of een DJ geen plaatjes draait. En dat is wat Buma doet. Zij vertegenwoordigen jou als rechthebbende en zeggen dan tegen de kroeg: “Je mag niet zomaar muziek openbaar maken, maarrrrr als je ons jaarlijks zoveel betaalt mag dat wel. Dan betalen we dat door aan de rechthebbende. Groetjes!” En zodoende hebben al die openbare plekken dus ’toestemming’ om jouw werk te draaien, omdat ze er netjes voor betalen aan Buma. Doen ze dat niet, dan zijn ze in overtreding.

Stemra!
Halen ? op bij bedrijven of instanties die muziek verveelvoudigen.
Dat betekent dat Stemra ? vraagt en ophaalt bij:

  • Platenwinkels
  • Download stores
  • Streaming diensten

Want op deze plekken wordt geld verdiend door het verkopen van muziek. Ieder verkocht ‘exemplaar’ is een ‘verveelvoudiging’, dus draagt de winkelier een klein beetje Stemra geld af per verkochte muziekdrager. Een x-aantal streams wordt ook gezien als ‘één verkocht exemplaar’.

En dit is in simpel Nederlands het auteursrecht uitgelegd. Dan zijn er allerlei details of verdiepingen te maken op bovenstaande, maar als dit nu helder(der) is voor je, ben je een heel eind op weg. Mail of reageer gerust op deze post met vragen; geen enkele vraag is stom. Dan kan ik je vraag verhelderen of opnemen in deze post.

In een volgende schrijfsessie zal ik uitleggen hoe auteursrecht precies wordt verdeeld (dat lees je hier). Want stel Buma/Stemra haalt €1000,- op. Wie maakt dan daar precies aanspraak op als er meerdere makers, of zelfs andere partijen, bij betrokken zijn?

Show CommentsClose Comments

2 Comments

  • Martijn Crama
    Posted januari 14, 2018 at 10:08 am 0Likes

    Thanks Anoep! Goeie reminder dat ik dat nog moet doen inderdaad 🙂

  • Anoep
    Posted januari 12, 2018 at 10:08 am 0Likes

    Beste Martijn,

    Je hebt het goed en duidelijk uitgelegd!
    Ik ben erg benieuwd naar jou volgende blog mbt de verdelingen dat Buma collecteert.
    Ps
    Vergeet niet de lidmaatschap kosten pj van Buma en daarna hun administratie kosten van het collecteerde bedrag te verrekenen op de totale inkomsten.

    Mvg
    Anoep

Leave a comment